De Onderwijsinspectie is kritisch en stelde o.a. in ‘De Staat van het Onderwijs 2019’: “Onderwijsvernieuwingen zijn vaak weinig duurzaam en het is onduidelijk of ze beter onderwijs leveren voor toekomstige generaties van leerlingen en studenten.” Vijf jaar later, in ‘De Staat van het Onderwijs 2024’ voegt de inspectie hier een belangrijke dimensie aan toe: “Het ontbreken van een stimulerende leeromgeving voor professionals is een belangrijke belemmerende factor voor duurzaam ontwikkelen.” Waarom is het zo moeilijk om echt te vernieuwen in het onderwijs? Veel hangt samen met vastgeroeste routines en systemen, zoals hiërarchische structuren en een top-down aanpak. Om die barrières te doorbreken en vernieuwend onderwijs te realiseren, zijn er vijf sleutels die het verschil maken.
Wat zijn de belangrijkste belemmeringen voor onderwijsinnovatie?
Innovaties leiden niet vanzelfsprekend tot verandering of verbetering. Vaak is er een enthousiaste groep pioniers binnen scholen of schoolnetwerken die aan de slag gaat met nieuwe ideeën. Zodra een innovatie succesvol blijkt, proberen we die in te passen in de bestaande systemen. Een veelvoorkomend probleem daarbij is dat de vernieuwing dan vaak naast het reguliere curriculum blijft bestaan. Er worden geen echte keuzes gemaakt. Hierdoor blijft fundamentele verandering uit.
Wat zijn de vijf sleutelfactoren voor succesvolle onderwijsinnovatie?
Op basis van onze ervaring met onderwijsinnovaties binnen en buiten het onderwijsveld, weten we dat de volgende factoren cruciaal zijn voor duurzame verandering:
1. Een gedeeld verhaal
Een duidelijke visie is essentieel. Vaak stokt innovatie omdat er geen gezamenlijk verhaal is. Iedereen moet betrokken worden bij dat verhaal, en dat vraagt om herhaling en consistentie.
2. Netwerkcultuur en samenwerking
Innovaties slagen als systemen en structuren niet als belemmering worden ervaren, maar juist positief worden
beïnvloed. Dit kan door ontmoetingen te faciliteren, netwerken op te bouwen en ruimte te geven voor besluitvorming door alle betrokkenen.
3. De kracht van goede professionals
Innovatie vraagt om sterke professionals. Dit betekent investeren in hun ontwikkeling, leergemeenschappen creëren, elkaar continu feedback geven, en werken op basis van goede voorbeelden en bewezen methodes.
4. Een open leer- en werkklimaat
Een cultuur waarin feedback geven en ontvangen normaal is, maakt het verschil. In een open leerklimaat spreken medewerkers elkaar aan op hun dagelijks handelen, zonder dat er sprake is van oordelen of afrekenen.
5. Gedeeld leiderschap
In scholen waar innovatie slaagt zien we dat er nieuw leiderschap ontstaat. Het leiderschap spreidt zich en de verantwoordelijkheid voor succesvolle innovatie wordt gedragen door het gehele team. Aan formele leiders de taak hun team het vertrouwen te geven, lef te tonen om los te laten én het ongemak van verandering te omarmen.
Fundamentele verandering als basis voor onderwijsinnovatie
Bij Buro Hebe werken we voortdurend samen met partners binnen en buiten het onderwijsveld om innovatie en beweging in het onderwijs te brengen. We weten uit ervaring dat een aantal factoren hierbij essentieel is. In scholen waar innovatie slaagt zien we een gedeeld verhaal, een netwerkcultuur en nauwe samenwerking, sterke professionals, een open leer- en werkklimaat en gedeeld leiderschap.
Wij helpen schoolorganisaties graag om de juiste voorwaarden te creëren voor succesvolle innovatie. Ons doel: schoolorganisaties helpen fundamentele transitie te bewerkstelligen en zo innovatie duurzaam te borgen, zodat zij leerlingen en medewerkers blijven motiveren voor een leven lang leren.
